De vooruitzichten voor de logistieke sector in Brabant zijn positief. Maar wie niet goed genoeg vooruitkijkt, kan de boot weleens gaan missen. De toekomstbestendigheid van het logistieke bedrijf ligt anno 2018 bij het vermogen tot innovatie en samenwerking. Daarnaast is verduurzaming van deze sector de komende jaren een grote uitdaging evenals de schaarste aan bouwgrond en personeel, waardoor groei wordt belemmerd. Gespreksleider Bert Damen voelt tien debatdeelnemers aan de tand over hun ervaringen en oplossingen.

Het BOB Debat vindt plaats bij bol.com in Waalwijk, ‘de winkel van ons allemaal’. In 2016 werd hier het eerste fulfilmentcentrum van de online aanbieder gebouwd, maar inmiddels is het ‘pakjeshuis’ alweer toe aan uitbreiding. ‘Meer dan 21.000 Nederlandse en Belgische ondernemers bieden hun artikelen aan via bol.com. Een deel van hen besteedt ook de logistiek uit aan bol.com. Daarnaast is ons klantenbestand in Nederland en België naar 9 miljoen uitgegroeid en is het assortiment verbreed naar ruim 16 miljoen producten. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat verdere uitbreiding nodig is. De voorbereidingen hiervoor zijn momenteel in volle gang op een naastgelegen kavel’, vertelt gastheer Olaf van den  Brink. Tijdens een rondleiding door het warehouse vertelt de logistiek directeur van bol.com meer over de interne processen. ‘Onze grootste uitdaging is de enorme diversiteit aan producten en de variatie in gewicht, grootte en kwetsbaarheid.’ Trots laat Olaf een innovatieve verpakkingsmachine zien met vijf assen, die op maat kan verpakken. ‘Vanuit het oogpunt van duurzaamheid willen we zo min mogelijk karton en verpakkingsmateriaal gebruiken. En hoe minder overbodige ‘lucht’ in de verpakking, hoe minder vrachtwagens de weg opgaan.’

Noodzaak
De hypermoderne verpakkingsmachine is een goede aanloop naar het BOB Debat. De eerste stelling gaat namelijk over de innovatiekracht van logistieke bedrijven: ‘Innoveren is een noodzaak, anders red je het niet als logistieke onderneming’, stelt gespreksleider Bert. Olaf reageert: ‘Wij innoveren deels niet alleen omdat het moet, maar omdat het kan. Bol.com beschikt over de schaalgrootte en de financieringsmogelijkheden. Daarnaast vinden we als fulfilmentorganisatie dat we het aan onze stand verplicht zijn om te verduurzamen.’ Om tot innovatie te komen zoekt bol.com de samenwerking op met andere partijen. ‘Onze verpakkingsmachine hebben we samen met de producent en leverancier ontwikkeld. Hierbij hebben we de financiële risico’s gespreid. Bij de totstandkoming van de machine is voldoende leergeld door ons betaald. Toch stond het belang van de zoektocht naar een duurzame oplossing voorop.’ Maar zijn verregaande automatisering of robotisering niet te duur voor de kleine en middelgrote logistieke bedrijven?’, vraagt Bert zich af. Volgens Mari van Kuijk van Groenewout Consultants speelt schaalgrootte wel degelijk een rol: ‘Hoe kleiner het bedrijf, hoe lastiger het vaak is om bijvoorbeeld te investeren in mechanisering. Aan de andere kant worden dergelijke oplossingen steeds voordeliger en hoef je niet altijd het hele proces te automatiseren; een gedeelte kan ook volstaan.’ Robert-Jan Merison van Amacom, The Amazing Company reageert: ‘We hebben onlangs een gloednieuw logistiek centrum gebouwd in Rosmalen, dat is voorzien van de laatste technologieën. De volumes die noodzakelijk zijn om de ROI acceptabel te houden van bepaalde innovatieve oplossingen, zijn echter nu nog enorm hoog. Daarom kijken we met name naar bestaande slimme oplossingen zoals dynamisch orderpicken en investeren bijvoorbeeld in SAP.’

Data-analyse
Karel de Jong van Jumbo Supermarkten noemt robotisering geen ‘centenkwestie’, maar demografisch gezien een noodzaak. ‘Dat de logistieke sector massaal Poolse arbeidskrachten inzet, is geen toekomstbestendig model. Als in Polen de welvaart toeneemt, dan staat iedereen met lege handen. We zullen dan ook meer moeten gaan mechaniseren. Als groot familiebedrijf hebben we een langere adem. Toch ben ik ervan overtuigd dat dit voor iedereen haalbaar en schaalbaar is.’ Annabel Francissen van SLS Benelux ziet mechaniseren niet altijd als dé enige oplossing: ‘Innoveren doe je vanwege efficiencywinst, concurrentievoordeel of vanuit de behoefte om de klant beter te kunnen bedienen. SLS innoveert door haar flexibiliteit te vergroten, door maatwerk te leveren en de informatievoorziening te optimaliseren. Met bijvoorbeeld apps verbeteren
we de samenwerking met onze klanten en vergroten het gemak voor hen.’ Rhenus zet data-analyse in om interne processen te optimaliseren en om klanten beter te bedienen. Alphons: ‘Door de grote hoeveelheden data waarover Rhenus beschikt, weten we vaak meer over de business van onze klant dan de klant zelf. Hierdoor kunnen we beter inspelen op diens behoefte. Bovendien kan dankzij een betere planning met hetzelfde aantal mensen meer werk worden verricht.’ Ook bol.com maakt dankbaar gebruik van data: ‘Data science helpt ons om de efficiency te vergroten. Zo kunnen we goed inschatten wat de effecten van het weer of een voetbalwedstrijd op televisie zijn op consumentengedrag’, zegt Olaf.

Schone mobiliteit
Innovatie gaat vaak hand in hand met verduurzaming. Zo ook bij Vos Logistics, vertelt Frank Verhoeven: ‘Vos Logistics is binnen Europa een koploper op LNG-gebied. In 2010 werd op ons terrein in Oss het eerste LNG-station van Noordwest-Europa gebouwd. Door de jaren heen hebben we ons verder gespecialiseerd in nationaal en internationaal transport met LNG-trucks. We ontwikkelen verder richting zero emissie. Zo zal deze maand onze eerste elektrische truck ingezet worden. Daarnaast kijken we naar andere nieuwe duurzame oplossingen zoals de inzet van LZV’s in grensoverschrijdend transport en  connected cars zoals bij truck platooning. Mede doordat we groene en schone mobiliteit prioriteit geven, weten we ons als vervoeder te onderscheiden.’ Rhenus Contract Logistics heeft onlangs het duurzaamste distributiecentrum van Europa betrokken, dat is gevestigd op industrieterrein Het Laar in Tilburg. Doelgroep voor dit nieuwe pand is health care, een sector waar Rhenus sinds een paar jaar de focus op heeft gelegd. Alphons vertelt: ‘Ons nieuwe hoofdkantoor heeft de hoogste BREAAMscore behaald en is een van de eerste gasloze DC’s van deze omvang in Nederland. Het gebouw is daarnaast voorzien van moderne facility software en sensoren, waarmee het pand effi ciënt kan worden onderhouden. Door middel van 1.000 sensoren in het pand kan ook het onderhoud worden voorspeld en ingepland.’

Leger advocaten
Volgens Raimond Weenink van Raimond Weenink Bedrijfsmakelaardij is een hoge BREEAM-score steeds vaker een must. ‘Maatregelen als zonnepanelen, warmtepompen en ledverlichting leveren de gebruiker een jaarlijkse besparing van 3 tot 4 euro per vierkante meter op. Voor de belegger rendeert de investering in duurzame maatregelen meestal pas op langere termijn. Daarom is het zaak als toekomstige huurder de pandeigenaar te overtuigen van de noodzaak.’ Volgens Olaf is dat nog een heikel punt: ‘Het dakoppervlak, de techniek en de subsidies zijn er; waarom liggen er dan niet overal zonnepanelen op het dak?’ Raimond antwoordt: ‘Als je zelf geen eigenaar van een pand bent, is het lastiger. De looptijd van de huurovereenkomst en terugverdientijd van duurzame investeringen moeten met elkaar matchen. Andere problemen zijn aansprakelijkheid en risico’s. Als er iets misgaat met het dak, het pand of de producten van een huurder, in welke mate wordt dat gedekt door verzekeringsmaatschappijen? Daar is nog weinig jurisprudentie over. Je moet dan een leger advocaten inschakelen, zeker als het om Amerikaanse partijen gaat.’ Alphons deelt deze ervaring: ‘Men denkt vaak vanuit een Excelsheet; alles wat het rendement kan beïnvloeden, wordt vermeden.’ Karel vindt dat als je als bedrijf er op lange termijn wilt zijn, je moet acteren. ‘Maar groen zijn en failliet gaan, wil niemand. De overheid zal met ons het bootje moeten instappen om duurzame investeringen mogelijk en aantrekkelijk te maken.’  Daar is Frank het mee eens: ‘Verladers kiezen voor ‘best value for money’. Dus als de maatschappij voor een lagere CO2-uitstoot opteert, zou de overheid schone en efficiënte transport oplossingen financieel aantrekkelijk moeten maken. Dit kan via rekeningrijden waarbij milieubelastende oplossingen en rijden in de spits zwaarder geprijsd worden dan schone oplossingen en rijden buiten de spits.’

Buiten hokjes
Jeroen Braun van Mars Nederland is van mening dat er in de supply chain nog veel winst te behalen valt op het gebied van verspilling. Mars probeert bijvoorbeeld slimmer en duurzamer te verpakken. Jeroen: ‘In een fysieke winkel spelen aantrekkelijke, glossy verpakkingen een grotere rol. Dierenvoeding wordt echter steeds vaker via webshops gekocht. Daar willen we op inspelen door eenvoudige en duurzame verpakkingen te produceren voor de online verkoop. Hoe het product eruitziet is met name belangrijk in de (online) winkel; het maakt consumenten vaak minder uit hoe het pakketje wat de koeriersdienst levert eruitziet.’ Daarnaast moet er volgens Jeroen slimmer en buiten hokjes worden gedacht. ‘Mars is samen met drie andere partners in een warehouse gevestigd. Door het maken van onderlinge afspraken gaan onze vrachtwagens voller de deur uit. Als kleinere ondernemer kun je een dergelijke samenwerking eveneens realiseren.’ Ook bol.com werkt op de Waalwijkse locatie samen met twee partners. Olaf vertelt: ‘De grond, het pand en de apparatuur zijn in eigen beheer. Ingram Micro draagt zorg voor het personeel en de dagelijkse leiding. PostNL voert zijn sorteerwerkzaamheden hier uit en bezorgen vanaf deze locatie. Dit heeft als voordeel dat het proces van online winkelen aan de achterkant nog effi ciënter is ingericht, waardoor de tijd tussen bestellen en bezorgen zo kort mogelijk is en klanten hun bestellingen nog sneller in huis hebben. Daarnaast levert het een verlaging van CO2-uitstoot op, omdat er minder transportbewegingen nodig zijn.’

Lege dozen
Bert constateert dat er veel logistieke bedrijven in Brabant zijn gevestigd. ‘Zitten jullie elkaar niet in de weg?’, vraagt hij zich af. Raimond reageert: ‘De markt is totaal  overspannen. Distributiecentra worden steeds groter. Er is echter schaarste in grond en tijd van aannemers om nieuwe DC’s te bouwen.’ Karel beaamt: ‘Wij zijn onlangs met een DC uitgeweken naar Nieuwegein, omdat de 200.000 m2 die we in Brabant zochten niet beschikbaar was.’ ‘Aan de andere kant staan er veel panden leeg, die niet voldoen aan de eisen van deze tijd. Wat moet daar dan mee gebeuren?’, wil Bert weten. ‘Deze panden moeten ingrijpend worden gerenoveerd óf gesloopt, zodat de grond beschikbaar komt voor nieuwbouw’, vindt Raimond. Mari oppert: ‘Er moet worden gestopt met het uitgeven van nieuwe gronden. Dan lost het probleem van ‘lege dozen’ zich vanzelf op.’ De grote concentratie van logistieke bedrijven in Brabant ziet Mari juist als voordeel. ‘Onderzoek wijst uit dat als er vier schoenenwinkels in een winkelstraat zitten, deze beter presteren dan wanneer er eentje gevestigd is. Oftewel; concentratie heeft een aanzuigende werking. Je kunt elkaar juist helpen.’

Hoger salaris
Een andere uitdaging in de logistieke branche is het personeelstekort. Bert is benieuwd wat de ervaringen hiermee zijn. Olaf erkent dat het een hele uitdaging is om personeel te vinden, met name voor de piekmomenten: ‘Met Black Friday hebben we een ‘monster’ gecreëerd. Dit fenomeen is komen overwaaien uit Amerika en valt eind november, de dag na Thanksgiving. De omzet was vorig jaar nog hoger dan Sint en Kerst bij elkaar. De hamvraag is; hoe druk wordt het komend jaar en welke tools heb ik nodig om het beheersbaar te houden? Het inschatten van de juiste hoeveelheid personeel, dat veelal uit Polen komt, is een risico. Mensen inwerken kost enige tijd. Maar in de week voor Black Friday heb ik niet genoeg werk voor ze liggen.’ Daarnaast is huisvesting een probleem. ‘We willen beter voor onze mensen zorgen. Daarom heeft bol.com een eigen trainingscentrum ingericht en willen we in de nabije toekomst het onderkomen zelf regelen.’ Ook Annabel ziet de krapte op de arbeidsmarkt: ‘Er zijn volop headhunters actief en er wordt geprobeerd personeel met een hoger salaris weg te kopen, de vraag is: in hoeverre kan en wil je daarin meegaan? Alphons noemt dit ‘de normale marktwerking’. ‘Een hoger salaris is bovendien niet het enige wat je kunt bieden; een prettige werkomgeving of vaste werkschema’s zijn voor veel medewerkers eveneens waardevol.’ 

Urgentie
Erik de Leeuw van Possehl Aannemingsmaatschappij pleit voor een nauwere onderlinge samenwerking. ‘Ons bedrijf voert projecten uit op het gebied van onderhoud en verbetering van oppervlakte-eigenschappen van industriële en bedrijfsvloeren, verkeersoppervlakken en luchthavenverhardingen. Ons piekmoment ligt in de zomer. Omdat het om specifieke expertise gaat, staan mensen wel het hele jaar op de payroll. Graag zou ik hen in de winter elders aan het werk willen zetten.’ Robert-Jan ziet het wel zitten om deze mensen over te nemen: ‘In december zit ik met een enorm tekort; jouw mensen wil ik wel aan het werk houden.’ Frank bekijkt het personeelstekort positief en concludeert: ‘De urgentie dwingt ons  om na te denken over effi ciëntere, duurzamere en slimmere oplossingen. Het dtimuleert bedrijven om samen te werken en beter voor hun medewerkers te zorgen. Het arbeidstekort noem ik dan ook een zegen!’

Tekst: Linda Groothuijse
Fotografie: Peter van Vugt